قرآن و آزادی سیاسی

آزادی سیاسی - از مهم ترین مباحث فلسفه سیاسی - در پرتو دیدگاه آیات قرآن مورد مطالعه و بررسی قرار گرفته است. نویسنده پس از تبیین آزادی اجتماعی به عنوان بستر آزادی سیاسی، به مقایسه مفهوم آزادی از نگاه اندیشه غربی و اندیشه اسلامی پرداخته و بر آن است که از منظر قرآن، میان خودسازی و رهایی از اسارت هواها و شهوات، ارتباطی عمیق حکم فرماست و پیروی از غرایز، همانند اطاعت از فرعون ها و طاغوت ها بردگی است.  قرآن با طرح آزادی اجتماعی پس از بندگی خداوند، به کارآیی خودسازی در تحقق بخشیدن به آزادی فرد در حیات اجتماعی اشاره کرده و شرط تحقق آزادی سیاسی را نبود خود کامگی و فشارهای سیاسی و داشتن حق تشکیل حکومت و نظارت بر آن بر شمرده و همانند فلاسفه سیاسی خطر استبداد حاکمان را جدی دانسته، ایشان را از طغیان گری پرهیز می دهد. بر همین اساس، بی طرفی حاکمیت را در رابطه با دین نمی پذیرد و بر اقامه صلات و ایتاء زکات و امر به معروف و دعوت به اسلام تأکید دارد، چنان که تهدید کنندگانِ دینداریِ مؤمنان را مورد پیگرد قرار می دهد. و قوانین بازدارنده علیه ارتداد، محاربه، قتل، زنا، سرقت و شرب خمر در همین راستا و به منظور تأمین امنیت جان، روان، مال، ناموس و حیثیت افراد جامعه تشریع شده است. حال آنکه فلاسفه سیاسی، تشویق به علم آموزی، مبارزه با جهل و بی سوادی، تفکیک قوا و تشکیل جامعه مدنیِ سیاسی یا توده ای را جهت جلوگیری از بروز استبداد در حاکمیّت پیشنهاد می کنند؛ قرآن، آزادی و رشد معنوی، مشارکت سیاسی و نظارت همگانی امت را مطرح می سازد. تفاوت این دو دیدگاه در تعریف آنان نسبت به »امت« و »جامعه مدنی« آشکار است.